Neen, gezichtsherkenning lost niet elk misdrijf op

Oké, ik ben een softwareontwikkelaar die zich bezighoudt met security en privacy. Waarom zou ik me dan bekommeren om criminaliteitsbestrijding? Wel, omdat deze bestrijding tegenwoordig een enorme druk zet op uw en mijn privacy. Op enkele weken voor de verkiezingen moeten de kaarten op tafel gelegd worden. Voor mij is er één cruciale vraag: willen we leven mét of zonder gezichtsherkenning?

# De trigger

Ik heb lang getwijfeld om dit stuk te schrijven, maar telkens ik het onderwerp liet rusten, kwam het weer naar boven. Wat mijn aandacht opnieuw vestigde op gezichtsherkenning, was de stemtest van VRT NWS. Hierin kwam de vraag naar voren: ‘De politie mag camera's met gezichtsherkenning gebruiken.’ Het hoeft niet te verbazen dat mijn antwoord hierop volmondig ‘niet akkoord’ was. Aan het einde van de stemtest kun je de antwoorden van de verschillende partijen zien, samen met hun argumenten. Die argumenten vormden de trigger.

# Het dilemma

Het standpunt van Vooruit schokte me het meest: ‘Veiligheid eerst. Elk misdrijf moet bestraft worden. Als de technologie op punt staat en aan strikte voorwaarden is voldaan, mag de politie dit gebruiken. Het kan een belangrijk middel zijn om bijvoorbeeld kinderontvoeringen te voorkomen.’ Wie kan daar nu tegen zijn? Niemand wil onbestrafte misdrijven of kinderontvoeringen. Maar ben ik, omdat ik tegen gezichtsherkenning ben, ook tegen het voorkomen van kinderontvoeringen? Natuurlijk niet. Dit is een vals dilemma.

Het is een redeneerfout waarbij slechts twee opties worden gepresenteerd: gezichtsherkenning accepteren om misdrijven op te lossen, of misdrijven onopgelost laten. Dit negeert alternatieve oplossingen en impliceert ten onrechte dat de voorgestelde maatregel noodzakelijk is.

Standpunt Vooruit uit de stemtest van VRTNWS

# De argumentatie

Vooruit's argumentatie bevat vier zinnen:

• Veiligheid eerst.
• Elk misdrijf moet bestraft worden.
• Als de technologie op punt staat en aan strikte voorwaarden is voldaan, mag de politie dit gebruiken.
• Het kan een belangrijk middel zijn om bijvoorbeeld kinderontvoeringen te voorkomen.

Veiligheid eerst is een valide standpunt, maar tegelijk een vage uitspraak. Hoe ver kan dit gaan? Wat moeten we allemaal opgeven in ruil voor die veiligheid? Elk misdrijf moet bestraft worden klinkt goed, maar is praktisch onmogelijk zonder voortdurende surveillance. We kunnen niet elk misdrijf oplossen met gezichtsherkenning, tenzij we accepteren dat we continu onder toezicht staan. Krijgen we straks allemaal een camera in de woonkamer om te kijken of er geen huislijk geweld plaatsvindt? Hoe kunnen we anders elk misdrijf bestraffen?

Het kan een belangrijk middel zijn om bijvoorbeeld kinderontvoeringen te voorkomen. Niemand wil kinderontvoeringen, maar om alle ANPR-camera’s in ons land te voorzien van gezichtsherkenning is als schieten met een kanon op een mug. Ja, we willen kinderontvoeringen voorkomen en iedere onschuldige burger wil dat misdaad bestraft wordt. Maar dat kan met minder privacy-invasieve maatregelen. De woorden ‘kan’ en ‘bijvoorbeeld’ zijn cruciaal in de uitleg van Vooruit. Er is geen garantie dat kinderontvoeringen voorkomen worden, toch zal de privacy van ons allen hiervoor opgeofferd worden. ‘Bijvoorbeeld’ suggereert dat er nog andere toepassingen zullen zijn. Hoe ver gaan we hierin? Waarvoor kunnen we gezichtsherkenning nog allemaal inzetten?

Kortom: een vals dilemma waarmee tegenstanders worden weggezet als mensen die vóór misdaad zijn.

# Function creep

Als de technologie op punt staat en aan strikte voorwaarden is voldaan, mag de politie dit gebruiken. Maar wat zijn die strikte voorwaarden? In het verkiezingsprogramma van Vooruit komt het woord ‘gezichtsherkenning’ niet voor. We weten dus niet welke voorwaarden zij bedoelen. Het vertrouwen in het correcte gebruik van data door de politie is de afgelopen jaren flink gedaald door verschillende schandalen. Er is een reëel gevaar op misbruik en function creep.

Function creep verwijst naar het geleidelijke proces waarbij een technologie, systeem of verzameling gegevens die oorspronkelijk voor een specifiek, beperkt doel is ontworpen, steeds vaker voor andere, vaak bredere en onverwachte doeleinden wordt gebruikt. Dit kan leiden tot ongewenste en ongeplande gevolgen, zoals inbreuken op de privacy, ethische dilemma's en het verlies van vertrouwen bij het publiek.

# De anderen

Maar Vooruit is niet de enige voorstander van het gebruik van gezichtsherkenning. Zowel N-VA, Vlaams Belang als CD&V zijn voor het gebruik ervan, al formuleren zijn het iets genuanceerder.

Standpunt CD&V uit de stemtest van VRTNWS

Standpunt N-VA uit de stemtest van VRTNWS

Standpunt Vlaams belang uit de stemtest van VRTNWS

# Conclusie

Vooruit rechtvaardigt het gebruik van gezichtsherkenning in de strijd tegen misdaad door een vals dilemma te schetsen. Misdaadbestrijding is al eeuwenlang een kat-en-muis-spel. De verleiding is groot om nieuwe technologieën in te zetten, maar we moeten voorkomen dat dit ten koste gaat van de privacy van onschuldige burgers. Laten we de laatste stukjes privacy die we nog hebben koesteren en de pakkans vergroten met alternatieve en gerichtere methoden om criminaliteit te bestrijden.